Autist…
Auteur!
Fieldlab: test a.u.b. ons schrijflab
schrijflab.nl
(schrijver/componist Micha Hamel en Universiteit Utrecht) vernieuwt het creatief schrijfonderwijs. Ze ontwerpen schrijfoefeningen voor neurodivergenten, meer specifiek voor mensen op het autistische spectrum. Die willen we testen met leuke makers. Zoals jij.
ma. 17 februari, 17 maart of 14 april ‘25,
17–21uurStichting Artistic Research, Amsterdam IJburg
Voor wie?
Jonge neurodivergente makers die beter willen schrijven. (officiële diagnose niet vereist) Er is geen ‘juiste manier’ om mee te doen; we willen je natuurlijke reactie en feedback.
Wat doen?
Een leuke schrijfworkshop met een kleine groep (max 10) gelijkgestemden. Help onze nieuwe creatieve schrijfoefeningen testen, Deel je eerlijke feedback. Doe mee aan een gesprek over uitdagingen bij creatief schrijven.
Wat nodig?
4 uur: om te schrijven, om samen te eten en te evalueren. Breng je favoriete schrijfgereedschap. Een helder hoofd en je eerlijke perspectief. Geen ervaring vereist!
Wat krijg je ervoor?
Ontwikkel je vaardigheden. Draag bij aan betekenisvolle onderwijsvernieuwing. Ontmoet andere creatieve denkers. Vergoeding van € 60,–
Meer info op www.artisticresearch.org/schrijflab
Meedoen? Mail nu naar info@artisticresearch.org.Neem snel contact op — we verzamelen een kleine groep en de plekken zullen snel opraken…
Interview met Micha Hamel
by anna lina litzAnna Lina Litz: Kun je ons iets vertellen over het verhaal achter Schrijflab? Wanneer, waarom en hoe ben je begonnen met dit project?
Micha Hamel: Wat er gebeurde is, ik zocht een middelbare school voor mijn zoon, en toen zag ik dat zijn schoolvak Nederlands een heel arm en saai curriculum was. Toen werd ik daar boos over. Want ik ben dichter, en ik wil dat alle jongeren van Nederland interesse krijgen in taal, in hoe rijk taal is en hoe interessant onze cultuur is. En wat ik toen heb gedaan is twee debatten georganiseerd, samen met mijn collega Els Stronks die werkt bij de Universiteit Utrecht als professor in de literatuur. Voor die twee debatten hebben we heel veel mensen uitgenodigd: Onderwijskundige, leraren, leerlingen, dichters, schrijvers, journalisten, et cetera. De diagnose was onder andere dat het schoolvak Nederlands veel te weinig een creatief vak was. Dat mensen wel leerden over boeken en cultuur, maar dat ze zelf nooit iets mochten doen, waardoor het een beetje doods aanvoelde. Toen dachten wij, daar gaan wij iets aan doen, we gaan geld vragen en een website bouwen waarin interessante schrijfopdrachten met culturele inhoud, die gaan over de wereld van de studenten. Die website hebben we gebouwd, die heeft inmiddels 150 oefeningen en wordt breed gebruikt op middelbare scholen in Nederland. Dat heet Schrijflab.
AL: Wat zijn tot nu toe je favoriete impact of positieve dingen die uit Schrijflab voort zijn gekomen?
M: Het is zowel kwantitatief als kwalitatief. We hebben ongeveer 4.000 gebruikers. Dat is best veel want we zijn een innovatie op onderwijs die niet moet van het curriculum, dus het zijn mensen die het vrijwillig doen. En we krijgen feedback van mensen die ons mailen en zeggen, wow, wat een leuke oefening, ik heb wat geleerd. Daar zit onze bevrediging heel erg in, in de gebruikers die gelukkig zijn uiteindelijk en die de betekenis daarvan inzien.
AL: Nu ben je bezig met het uitbreiden en innoveren van het Schrijflab. Hoe is dat tot stand gekomen?
M: Op gegeven moment kregen we een e-mail van Elijah Delsink, voorzitter van de vereniging Leerlingenbelang Voortgezet Speciaal Onderwijs (LBVSO). Hij zei: “Ja, heel leuk, maar jullie hebben niks voor speciaal onderwijs, want die leerlingen hebben dezelfde wensen, maar andere soorten problemen. Kunnen jullie niet iets voor ons doen?“ Toen hebben we weer bij het ministerie OCW geld gevraagd en gekregen, en nu doen we een eenjarig project waarin wij schrijfonderwijs verzinnen en inrichten voor speciaal onderwijs. Maar, wat is er aan de hand? Speciaal onderwijs is heel divers. Daar zitten heel veel verschillende kinderen op. Dus we hadden een focus nodig. Toen zijn we begonnen we de autistische kinderen, dus autisten. Ik mag autisten zeggen tegenwoordig?
AL: Ja, dat is zelfs beter dan “mensen met autisme“.
M: Dus we hebben gekozen om voor de autisten aan de slag te gaan en daar interessante schrijfoefeningen voor te verzinnen. En dit project, wat we nu doen met Stichting Artistic Research, dat heet een Fieldlab. En dat is een plek of een moment waar wij samen met autisten gaan onderzoeken of de oefeningen die wij met ons team ontworpen hebben werken — wat er goed is, wat er slecht is. We willen feedback, we willen discussie… we willen alles uitwisselen om onze oefeningen beter te maken. En daarom hebben we dus drie sessies georganiseerd, hopelijk met drie heel verschillende groepen. Dus een soort testronde.
AL: Kun je al een voorbeeld geven van een aangepaste oefening? Gaat het structureel veranderen of vooral qua inhoud en details?
M: Nou, een oefening die ik bijvoorbeeld zelf heb gemaakt: Ik heb het boek van Erik Jan Harmens gelezen, het grote autisme boek, en inspiratie geplukt uit wat hij schrijft.
Bijvoorbeeld: Voor een autist is het heel moeilijk om de vraag te beantwoorden “Hoe gaat het?“. Omdat een autist dan een explosie van vragen in zijn hoofd krijgt, van “Hoe gaat het dan eigenlijk?" Ik kan van hoeveelheid niet kiezen wat te antwoorden“. Nou, daar heb ik een oefening over gemaakt, waarin diegene die deze vraag krijgt heel rustig via het combineren en abstraheren van een aantal waarden en woorden langzaam tot een antwoord kan komen. Waarin het eigenlijk begint met het antwoord: Er hoeft geen antwoord op deze vraag te komen. We gaan gewoon de schrijfoefening doen om te onderzoeken wat het is. Nou, dat klinkt nu een beetje triviaal, maar in de oefening zelf is dat een stap-voor-stap proces, waarvan wij denken, vanuit de ervaring van wat Erik Jan Harmens beschrijft, dat we een klein stapje kunnen helpen om iemand zijn eigen ik, zijn eigen persoonlijkheid, een beetje te ontwikkelen met interessante taal.
AL: Zijn er nog andere bronnen na Erik Jan Harmens’ grote autisme boek?
M: Ja, zeker. Wetenschappelijke artikelen natuurlijk. Wij worden in dit project ook ondersteund door Johan Sonnenschein, dat is een andere academicus aan de Universiteit Utrecht. Hij is gespecialiseerd in disability studies en stuurt ons allerlei artikelen over mensen met autisme en hoe dat werkt. Het boek van Erik Jan Harmens is een personal account, een persoonlijke expressie van autistisch zijn. Maar daarnaast is het project aangevuld met wetenschappelijke kennis, wetenschappelijk materiaal.
AL: Je hebt ook poëzie gepubliceerd die expliciet over je eigen mentale gezondheid of ongezondheid gaat. Ik heb een interview gelezen waarin je zei dat je er alleen maar zo mooi mogelijk over wilde schrijven en dan weer iets anders doen. Maar ik vraag me nogal af of dit invloed zou hebben op hoe je schrijfopdrachten aanpakt voor mensen met een ander denkproces.
M: Dat is een hele goede vraag. Ik heb zelf ontdekt dat ik ook neurodivergent ben, dat ik door bipolaire stoornis een heel bijzonder hersenen heb, heel veel beperkingen en zo — en dat geeft mij wel de ervaring van relativiteit, dat we allemaal echt heel anders zijn en dat we echt rekening moeten houden met hoe iedereen reageert en hoe iedereen in elkaar zit. Dus in die zin is die ervaring die ik zelf heb verrijkend voor mijn denken over wat goed onderwijs is. In het praktische zou ik het niet zo heel goed weten, ik denk dat het niet zo is dat mijn persoonlijke medische geschiedenis nu invloed heeft op de schrijfoefeningen die ik schrijf. Ik werk echt vanuit de ambachtelijkheid van mijn dichterschap.
Autist...
Auteur !
Fieldlab 1, February 17, 2025
by anna lina litz
One poet, one professor, and twelve autistic artists walk into a room to test writing exercises for special education.
What do you get?
Something that feels contagiously like home.
Why is that?
Well. Allow me to explain:
1. Because it is somebody’s home, as well as an office. Next to a long desk/dining table, there are two cats, a spiky plant, a toothbrush, books and records. Artistic Research Studio is a lived-in workspace, three-quarter renovated and exuding creative chaos. That is precisely why it facilitates outspoken participation: You are welcomed here as you would be at an art friend’s house: No one is more important than anyone else. Come in, sit anywhere. There are various tables, benches, stairs, designer chairs, or maybe you prefer the floor?
2. Because many of these artists have sat at our table before. We used to share food and discuss how to create while surviving and perhaps even thriving mentally, physically, economically, socially — I know their stories of burnout, pouring their souls into the uncertainty of project proposals and funding applications, struggling to network, wrestling with the marketing and business-owner side of creative professionalism, procrastination and its opposite: forgetting to eat, drink, move for ours in hyper-focus. We all know the good work, the bliss, the awkwardness, the doubts and the loneliness.
3. Because writing is a kind of home, too, and the poet knows it very well: “Writing has to come from your position in the world”, he says, “From your brain and your heart and your society.” It comes from your position in the world, but also reinforces it; writing can anchor you. We are here to help autistic students in special education make a home for themselves in the world through writing, that’s why I use the word “contagiously”. The artists approach this with authentic earnestness, sharing the mechanisms of their minds openly, and the poet and the professor listen as openly as they can.
I am paraphrasing, but the first exercise went something like this: To accurately answer the plain old question “How is it going”, you’d need thousands of words, and yet people mostly answer “fine”, or “good”. This exercise is meant to help you formulate an answer to the question, so that when a friend or family member asks you, you can say something meaningful. Write a sentence about how your body feels right now, and why, and if it’s good or not so good. Then think of something you experienced earlier today, add a sentence about that. Connect the sentences with each other, play with connecting words and the different meanings they add.
Go!
This morning I sat in a zoom call to help determine
whether my partner has ADHD
I was short of attention
but now I feel words
in my fingers, so —
fine.
Most of the new Schrijflab.nl exercises we tested similarly deal explicitly with social situations and using language as a tool to navigate them: People often speak in riddles. Try writing sentences that mean the opposite of what they say. Somebody told you that you did something wrong. Make a table of adjectives and their opposites, happy-sad, polite-rude, short-long. Pick a few words from your list and formulate a response in that tone of voice.
The question “What is this exercise for? What is the purpose of it?”, came up during every feedback round: Is this meant to teach us social skills or writing skills? What if I wanted to write about gardening, space exploration or my grandmother and not the endless, frustrating at best and triggering at worst, issue of how to talk to other human beings? It’s still possible, and can actually be combined somewhat seamlessly with the format of the first exercise —
This morning I re-potted tomatoes with my grandmother
we loudly discussed the space-time-continuum
so now I have a sore throat
and I feel inspired
But it also scratches at the wound of feeling strange and different and being approached from an angle of “let’s learn how to mask”, a few of the artists pointed out. Jenny Konrads, self-described multisensory translator of information, who is fully at home in carving out a life that respects their neurodivergent needs, joys, cravings and crises, suggested: If you are using writing exercises for social training, it can be a chance to understand that communication styles are different, not better or worse, just different. It can be fun to learn a different way of communicating, like learning a new language. You may even connect to the sensations in your body by way of writing. But please don’t mask yourself on the page. “Yes and thank you”, agreed acclaimed writer of “The Big Autism Book”, Erik Jan Harmens, whose work served as inspiration for the exercises. “If possible, I would like to be myself. I’m not so interested in adapting.” Approaching writing as a way to explore difference without valuation could do a world of good, we concluded. Apart from this, concise, clearly-structured and open-ended exercises about anything — dancing, describing a person, space exploration, grandmothers, etc., were enthusiastically welcomed, and discussions continued over excellent home-cooked lentil soup and far into the night.
One poet, one professor, and twelve autistic artists walk into a room to test writing exercises for special education.
What do you get?
Something that feels contagiously like home.
Why is that?
Well. Allow me to explain:
1. Because it is somebody’s home, as well as an office. Next to a long desk/dining table, there are two cats, a spiky plant, a toothbrush, books and records. Artistic Research Studio is a lived-in workspace, three-quarter renovated and exuding creative chaos. That is precisely why it facilitates outspoken participation: You are welcomed here as you would be at an art friend’s house: No one is more important than anyone else. Come in, sit anywhere. There are various tables, benches, stairs, designer chairs, or maybe you prefer the floor?
2. Because many of these artists have sat at our table before. We used to share food and discuss how to create while surviving and perhaps even thriving mentally, physically, economically, socially — I know their stories of burnout, pouring their souls into the uncertainty of project proposals and funding applications, struggling to network, wrestling with the marketing and business-owner side of creative professionalism, procrastination and its opposite: forgetting to eat, drink, move for ours in hyper-focus. We all know the good work, the bliss, the awkwardness, the doubts and the loneliness.
3. Because writing is a kind of home, too, and the poet knows it very well: “Writing has to come from your position in the world”, he says, “From your brain and your heart and your society.” It comes from your position in the world, but also reinforces it; writing can anchor you. We are here to help autistic students in special education make a home for themselves in the world through writing, that’s why I use the word “contagiously”. The artists approach this with authentic earnestness, sharing the mechanisms of their minds openly, and the poet and the professor listen as openly as they can.
I am paraphrasing, but the first exercise went something like this: To accurately answer the plain old question “How is it going”, you’d need thousands of words, and yet people mostly answer “fine”, or “good”. This exercise is meant to help you formulate an answer to the question, so that when a friend or family member asks you, you can say something meaningful. Write a sentence about how your body feels right now, and why, and if it’s good or not so good. Then think of something you experienced earlier today, add a sentence about that. Connect the sentences with each other, play with connecting words and the different meanings they add.
Go!
This morning I sat in a zoom call to help determine
whether my partner has ADHD
I was short of attention
but now I feel words
in my fingers, so —
fine.
Most of the new Schrijflab.nl exercises we tested similarly deal explicitly with social situations and using language as a tool to navigate them: People often speak in riddles. Try writing sentences that mean the opposite of what they say. Somebody told you that you did something wrong. Make a table of adjectives and their opposites, happy-sad, polite-rude, short-long. Pick a few words from your list and formulate a response in that tone of voice.
The question “What is this exercise for? What is the purpose of it?”, came up during every feedback round: Is this meant to teach us social skills or writing skills? What if I wanted to write about gardening, space exploration or my grandmother and not the endless, frustrating at best and triggering at worst, issue of how to talk to other human beings? It’s still possible, and can actually be combined somewhat seamlessly with the format of the first exercise —
This morning I re-potted tomatoes with my grandmother
we loudly discussed the space-time-continuum
so now I have a sore throat
and I feel inspired
But it also scratches at the wound of feeling strange and different and being approached from an angle of “let’s learn how to mask”, a few of the artists pointed out. Jenny Konrads, self-described multisensory translator of information, who is fully at home in carving out a life that respects their neurodivergent needs, joys, cravings and crises, suggested: If you are using writing exercises for social training, it can be a chance to understand that communication styles are different, not better or worse, just different. It can be fun to learn a different way of communicating, like learning a new language. You may even connect to the sensations in your body by way of writing. But please don’t mask yourself on the page. “Yes and thank you”, agreed acclaimed writer of “The Big Autism Book”, Erik Jan Harmens, whose work served as inspiration for the exercises. “If possible, I would like to be myself. I’m not so interested in adapting.” Approaching writing as a way to explore difference without valuation could do a world of good, we concluded. Apart from this, concise, clearly-structured and open-ended exercises about anything — dancing, describing a person, space exploration, grandmothers, etc., were enthusiastically welcomed, and discussions continued over excellent home-cooked lentil soup and far into the night.
FIELDLAB:
PROEFSCHRIJVERS VOOR ONDERWIJSONDERZOEK
Het schoolvak Nederlands op middelbare scholen is momenteel te weinig inhoudelijk en heeft te weinig aandacht voor creativiteit.In opdracht van het ministerie van OCW deden prof. Els Stronks en dichter/schrijver Micha Hamel van de Universiteit Utrecht onderzoek naar nieuwe manieren van schrijfonderwijs. Ze ontwikkelden tussen 2020 en 2023 samen met docenten, leerlingen, onderwijskundigen, letterkundigen, dichters, schrijvers en journalisten de website Schrijflab.nl , waar inmiddels meer dan honderd schrijfoefeningen op staan.Oefeningen, die het persoonlijke, het creatieve en het maatschappelijke met elkaar in samenhang brengen, zodat leerlingen kritische en weerbare burgers worden.De site is een succes, groeit nog steeds en heeft inmiddels meer dan 4000 gebruikers.
De website krijgt vele reacties, een manier om de schrijfoefeningen aan de praktijk te toetsen, maar ook kritiek en andere geluiden op te halen.Kort na de lancering van de site – in 2023 – meldden zich een aantal mensen uit het Speciaal Onderwijs, met twee kwesties:
1. Dat niet alle schrijfoefeningen geschikt zijn voor het SO, met name vanwege de soort vraagstelling en instructies.
2. Dat het SO ‘altijd wordt vergeten als het gaat om onderwijsinnovaties.’
Naar aanleiding hiervan togen Stronks en Hamel weer naar het ministerie en vonden daar gehoor. Een nieuw éénjarig project is inmiddels begonnen. Op dit moment schrijft en schrijfgroepje aan een serie schrijfoefeningen (creative writing excercises) voor neurodivergentie mensen, en meer specifiek voor mensen op het autistische spectrum. Deze moeten getest worden, en dat doen we graag in drie ‘field labs’, met jongeren en volwassenen die het interessant vinden om bij te dragen aan het ontwikkelen van goed onderwijs voor deze doelgroep. Tijdens deze sessies wordt de proefpersonen gevraagd de oefeningen maken en feed back geven. Ook willen de onderzoekers in meer algemene zin zicht krijgen op de uitdagingen van creatief schrijven waar men zich voor gesteld ziet. Dit zal gebeuren in een kringgesprek.